Lekomania, czyli uzależnienie od leków, to bardzo groźny nałóg, który w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do śmierci. W ośrodku Vita Libera zajmujemy się kompleksową terapią tego problemu, a jej celem jest nie tylko odtrucie organizmu, ale także psychiczne uwolnienie od uzależnienia i powrót do życia bez konieczności zażywania substancji psychoaktywnych. Poniżej wyjaśniamy, jakie farmaceutyki najczęściej są źródłem uzależnienia, czym charakteryzuje się ten nałóg i w jaki sposób można go rozpoznać u siebie lub bliskiej osoby, a także jak przebiega jego leczenie.
Jakie są przyczyny uzależnienia od leków?
Trudno wskazać jeden powód lekomanii z tego względu, że dla każdego inny czynnik może zadecydować o popadnięciu w nałóg. Można jednak określić czynniki predysponujące do rozwoju uzależnienia od substancji leczniczych. Sytuacja ta z reguły dotyczy osób, które zmagają się z problemami natury psychicznej. Skłonność do nadmiernego przyjmowania środków farmakologicznych może cechować przede wszystkim chorych:
- na depresję,
- z zaburzeniami lękowymi, somatyzacyjnymi,
- cierpiących na nerwicę,
- z objawami psychotycznymi.
Ten nałóg to również problem osób nadużywających alkoholu, amfetaminy, kokainy i opiatów. Zmagają się z nim ponadto chorzy mający kłopot z odnalezieniem się w społeczeństwie lub borykający się z mnóstwem trudności na co dzień i ci, których wyróżnia niska samoocena.
Jakie leki najczęściej wywołują uzależnienie?
Do uzależnienia przyczyniają się wyłącznie niektóre rodzaje farmaceutyków. Zazwyczaj są to dość silne preparaty dostępne na receptę, przepisywane przez lekarzy w celu złagodzenia lub eliminacji określonych dolegliwości. W grupie najczęściej uzależniających specyfików znajdują się:
- leki nasenne,
- przeciwbólowe,
- uspokajające,
- przeciwlękowe,
- działające euforyzująco i dopingowo,
- niektóre leki.
Można wyróżnić również kilka substancji zawartych w farmaceutykach, które sprzyjają rozwinięciu się uzależnienia i są to:
- barbiturany – działają uspokajająco i nasennie,
- benzodiazepiny – mają działanie przeciwlękowe, łagodzą stany napięcia nerwowego, ułatwiają zasypianie, stosowane są także jako środek łagodzący dolegliwości związane z odstawieniem alkoholu,
- opioidy, takie jak kodeina i morfina – stosowane są w leczeniu silnych i długotrwałych dolegliwości bólowych.
Niektóre leki uzależniające dostępne są bez recepty np. popularne środki na kaszel z pseudoefedryną lub kodeiną czy na alergię, zawierające cetyryzynę, która wpływa na wydzielanie dopaminy.
Jak przebiega proces uzależnienia?
Proces uzależnienia od leków przebiega niemal zawsze w ten sam sposób. Pacjent najpierw otrzymuje od lekarza specjalisty określony preparat, który ma wyeliminować lub złagodzić konkretne dolegliwości. Poprawa samopoczucia po jego zażyciu jest na tyle duża, że chory przyzwyczaja się do tego stanu, dlatego chce kontynuować branie lekarstwa pomimo zakończenia kuracji. Czasami sięganie po kolejne dawki leku, mimo braku ku temu medycznych wskazań, podyktowane jest jedynie obawą powrotu dawnych dolegliwości. Przykładowo, osoby cierpiące na okresową bezsenność nie potrafią potem przez długi czas zrezygnować z leków nasennych ze strachu przed nieprzespaną nocą. Z kolei osoby żyjące w stresie zaczynają łykać profilaktycznie środki uspokajające i w końcu nie wyobrażają sobie np. pójścia do pracy bez wcześniejszego zażycia tabletki.
W przypadku niekontrolowanego przedłużania przyjmowania leków dochodzi więc do uzależnienia psychicznego oraz fizycznego. Chory czuje więc potrzebę zażywania coraz większych dawek, a w przypadku odstawienie leku odczuwa nieprzyjemne dolegliwości związane z zespołem abstynencyjnym. W praktyce substancje psychoaktywne zawarte w niektórych farmaceutykach uzależniają w podobny sposób jak narkotyki.
Jakie są najczęstsze objawy lekomanii?
Ze względu na to, że źródłem lekomani są legalne preparaty farmaceutyczne przepisywane często przez lekarza, ten rodzaj nałogu jest dość trudny do zidentyfikowania, szczególnie przez bliskich osoby uzależnionej. Tym bardziej że choroba ma charakter przewlekły i często jest przerywana nawet dość długimi okresami abstynencji. Wyróżnić można jednak dość charakterystyczne objawy uzależnienia od leków i są to między innymi:
- samodzielne przedłużanie okresu przyjmowania farmaceutyków pomimo zakończenia kuracji, a nawet wyraźnych przeciwwskazań do jej kontynuacji,
- wzrost tolerancji na działanie danej substancji,
- odczuwanie nieprzyjemnych dolegliwości po odstawieniu leku (tzw. zespół abstynencyjny),
- coraz większe dawki leku bez konsultacji z lekarzem,
- silna potrzeba zażycia lekarstwa oraz uczucie lęku przed sytuacją, w której może go zabraknąć,
- skupianie się na kwestiach związanych z pozyskaniem leków i sięganie w tym celu po wszelkie sposoby np. odwiedzanie różnych lekarzy w celu zatajenia uzależnienia czy kupowanie preparatów z nielegalnych źródeł,
- zażywanie medykamentów pomimo świadomości na temat ich szkodliwego działania w postaci np. skutków ubocznych lub ryzyka przedawkowania.
Jeśli tylko zauważysz objawy uzależnienia, zacznij działać!
Dla bliskich osób uzależnionych niepokojące okazują się najczęściej zbyt częste wizyty u lekarzy, znajdowanie dużej ilości opakowań leków w mieszkaniu lub torebce, a także zmiany w zachowaniu. Chorzy miewają bowiem wahania nastroju wywołane np. chwilowym brakiem dostępu do medykamentu lub z powodu zażywania zbyt wysokich dawek substancji psychoaktywnej.
Zadzwoń teraz: +48 538 455 505
Jak zapobiec uzależnieniu od leków?
Przede wszystkim należy je zażywać zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza w zakresie ich dawkowania, sposobu i okresu przyjmowania. Aby uniknąć popadnięcia w nałóg, warto postarać się o to, aby nie leczyć się na własną rękę, tylko pod kontrolą specjalisty. Dobrze jest go poinformować o branych środkach farmakologicznych oraz w razie zaobserwowania przyzwyczajenia organizmu do tych produktów lub wystąpienia objawów niepożądanych, powiedzieć mu o tym.
Czym charakteryzuje się zespół abstynencyjny w lekomanii?
Charakterystycznym objawem uzależnienia od niektórych leków jest zespół abstynencyjny. Są to dolegliwości pojawiające się w momencie niedostarczenia do organizmu kolejnej dawki środka farmaceutycznego. Mogą być one odczuwane już po kilkunastu godzinach od momentu odstawienia leku. Rodzaj dolegliwości zależy od przyjmowanej substancji psychoaktywnej oraz stopnia uzależnienia. Do najczęściej występujących objawów można zaliczyć:
- pogorszenie nastroju, stany depresyjne,
- uczucie lęku lub niepokoju, a nawet ataki paniki,
- problemy z koncentracją,
- zawroty głowy,
- nudności, wymioty, biegunka,
- objawy grypopodobne,
- zaburzenia snu,
- drżenie mięśni,
- podwójne widzenie, szumy w uszach,
- nadwrażliwość na światło,
- urojenia, halucynacje.
W przypadku niektórych leków nagłe ich odstawienie może być niebezpieczne dla zdrowia. Przykładem są barbiturany, które w zespole abstynencyjnym powodują często nadciśnienie, drgawki, a nawet delirium.
Skutki uzależnienia od leków
Lekomania jest niebezpiecznym nałogiem, ponieważ ma negatywny wpływ nie tylko na zdrowie, ale także wiele innych aspektów życia chorego. Do konsekwencji uzależnienia od leków zalicza się:
- ryzyko powikłań zdrowotnych wynikających z przedawkowania leków lub ich skutków ubocznych,
- w przypadku nadużywania leków przeciwbólowych ryzyko niewykrycia poważnej choroby będącej przyczyną dolegliwości (leki tłumią objawy),
- groźne dla zdrowia i życia objawy po odstawieniu leków (silne wahania ciśnienia krwi, drgawki, zaburzenia oddychania),
- w przypadku długotrwałego zażywania niektórych leków pojawiają się silne wahania nastroju, depresja, senność lub bezsenność, obniżenie
- wydolności umysłowej i fizycznej,
- uszkodzenie wątroby i nerek,
- ryzyko zatrucia organizmu,
- często pogorszenie relacji rodzinnych i problemy zawodowe.
Bardzo groźnym zjawiskiem, jakie można zaobserwować u niektórych uzależnionych od leków, jest mieszanie farmaceutyków z innymi substancjami psychoaktywnymi np. z alkoholem lub próbowanie zastępowania medykamentów nielegalnymi środkami, np. narkotykami. Takie działania stanowią bezpośrednie zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale także życia.
Jak wygląda terapia uzależnienia od leków?
Proces terapeutyczny związany z leczeniem lekomanii jest długotrwały i wieloetapowy. Leczenie uzależnienia od leków pod wieloma względami przypomina odwyk narkotykowy lub alkoholowy. Ze względu na możliwość wystąpienia powikłań po odstawieniu substancji psychoaktywnej terapia musi być przeprowadzona w specjalistycznym ośrodku leczenia uzależnień pod okiem lekarzy i terapeutów.
Rozpoczęcie leczenia wymaga zdiagnozowania uzależnienia, a więc wizyty u specjalisty, który ma odpowiednie kompetencje do stwierdzenia istnienia nałogu. Już na tym etapie pojawia się więc często trudność, ponieważ wiele osób nie dopuszcza do siebie myśli, że ma problem, który wymaga pomocy specjalisty. Chory musi więc najpierw sam zdać sobie sprawę z uzależnienia i wyrazić chęć podjęcia leczenia. We wzbudzeniu odpowiedniej motywacji pomocne bywają specjalne sesje terapeutyczne – indywidualne lub grupowe.
Proces leczenia lekomanii zazwyczaj składa się z następujących etapów:
- postawienie diagnozy i ustalenie metody terapeutycznej – ważna jest tutaj szczególnie dokładna identyfikacja rodzaju substancji, od której pacjent się uzależnił, a także określenie stanu zdrowia, ponieważ podczas detoksu i odwyku mogą pojawić się różne powikłania wymagające odpowiedniej reakcji medycznej,
- detoksykacja – jest ona konieczna szczególnie w przypadku występowania u pacjenta objawów zespołu odstawiennego i polega na odtruciu organizmu z substancji uzależniającej oraz nagromadzonych toksyn; detoks jest przeprowadzany pod ścisłą kontrolą lekarską i często wymaga zastosowania specjalnych środków farmakologicznych łagodzących dolegliwości abstynencyjne (np. antydepresantów),
- psychoterapia – odbywa się początkowo w ośrodku w trybie stacjonarnym, a potem jest kontynuowana ambulatoryjnie przez wiele tygodni lub nawet miesięcy; dzięki niej pacjent powinien zrozumieć przyczyny uzależnienia oraz nauczyć się radzić sobie bez substancji psychoaktywnych także w przypadku odczuwania dolegliwości związanych z abstynencją.
W naszym ośrodku Vita Libera proponujemy specjalne programy terapeutyczne dla osób borykających się z uzależnieniem od leków przeciwbólowych, nasennych, a także uspokajających. Wszystkim naszym pacjentom zapewniamy pełną dyskrecję, komfortowe warunki pobytu w placówce podczas detoksu i odwyku, a przede wszystkim profesjonalną opiekę najlepszych lekarzy i terapeutów. Uzależnienie od leków da się pokonać.