Zaburzenie behawioralne

Zgodnie ze statystykami zaburzenia behawioralne stanowią największy odsetek problemów natury psychicznej. Zachowania wynikające z dysfunkcji układu nerwowego, w większości przypadków wpływają destrukcyjnie na całe życie chorego – począwszy od relacji międzyludzkich, a skończywszy na sytuacji ekonomicznej. Przyjmują one różnego rodzaju postać i są wypadkową rozmaitych czynników. Wszystkie problemy behawioralne, w tym uzależnienia bez względu na ich pierwotną przyczynę, wymagają podjęcia natychmiastowego leczenia.

Choć sytuacja każdej osoby zmagającej się z zaburzeniami natury psychicznej jest nieco inna, to jedno jest pewne – im wcześniej chory zauważy patologiczne zmiany i uda się po pomoc, tym większa szansa na wdrożenie skutecznej terapii. Jej celem jest zaś zrozumienie sytuacji, w której się znajduje osoba korzystająca ze wsparcia eksperta, a także wprowadzenie zmian, dzięki którym uzależniony na powrót zyskuje możliwość prawidłowego funkcjonowania. Poniżej opisano najczęściej pojawiające się przykłady nałogów.

Przykłady uzależnień behawioralnych

Termin zaburzenia behawioralne jest bardzo rozległy. Tym mianem określa się dużą grupę nawyków lub czynności, które wykonuje się pod wewnętrznym przymusem. Każdorazowo podczas ich realizacji chory odczuwa dużą przyjemność, uczucie spełnienia, a nawet euforię. Na pierwszy rzut oka, w takim zachowaniu nie ma nic złego. Niektóre osoby cierpiące na tego typu schorzenia odczuwają jednak spory dyskomfort. Wynika on z tego, że nie mają one pełni kontroli nad własnym zachowaniem, co może budzić frustrację.

Poważne problemy zaczynają się jednak w momencie, gdy zaburzenia behawioralne prowadzą do destrukcyjnych następstw. W skrajnych przypadkach ich przykłady obejmują m.in. rozpad rodziny, problemy w pracy pociągające za sobą utratę stabilności finansowej, skłonność do przyjmowania silnych substancji psychotropowych, czy też zagrożenie życia (swojego lub innych).

Najlepsze przykłady uzależnień to m.in.

- alkoholizm,
- narkomania,
- seksoholizm,
- hazard,
- uzależnienie od jedzenia prowadzące do rozwoju takich chorób jak anoreksja i bulimia,
- nimfomania,
- zakupoholizm,
- pracoholizm.

Zaburzenia behawioralne – jak rozpoznać?

Jednym z najtrudniejszych kroków do wykonania przez osobę dotkniętą opisywanym schorzeniem, jest zauważenie swojej słabości. Zaburzenia behawioralne są przez nią najczęściej ignorowane lub tłumaczone np. przewlekłym zmęczeniem lub chęcią złagodzenia sytuacji stresowych np. w pracy. Niebagatelną rolę na tym etapie mogą odegrać bliscy i znajomi np. alkoholika lub nałogowego hazardzisty. Oni bowiem dużo wcześniej są w stanie zauważyć, że jego zachowanie odbiega od normy i podzielić się z nim tą informacją. To zaś może skłonić chorego do refleksji nad tym, czy nie powinien zgłosić się na konsultację psychologiczną, choćby w celu potwierdzenia lub zaprzeczenia obawom przyjaciół i rodziny.

Istnieje wiele symptomów, które mogą wskazywać, że dana osoba zmaga się z zaburzeniami behawioralnymi. Wśród przesłanek świadczących o uzależnieniu znajdują się m.in.:

• przymus wykonywania jakiejś czynności,

• natrętne myśli dotyczące tych działań,

• obniżenie nastroju,

• rozchwianie emocjonalne,

• występowanie u uzależnionego stanów lękowych i zaburzeń afektywnych,

• problemy z samokontrolą,

• odczuwanie przyjemności lub ulgi w czasie wykonywania określonych działań,

• frustracja, gdy nie można wykonać danej czynności,

• problemy ze snem,

• kłopoty w relacjach z bliskimi i znajomymi,

• pogarszający się stan zdrowia,

• nieprzywiązywanie uwagi do wyglądu czy higieny,

• zapominanie lub ignorowanie obowiązków,

• wykonywanie różnych czynności mimo świadomości ich destrukcyjnych konsekwencji.

Skutki zaburzeń behawioralnych

Efektem problemów natury mentalnej jest przede wszystkim pogorszenie stanu zdrowia fizycznego i psychicznego chorego. Warto podkreślić, że zaburzenia behawioralne mogą prowadzić do epizodów nerwicowych. Przykłady można mnożyć, jednak najczęściej uzależnienia powodują nie tylko uczucie konieczności wykonywania określonych zachowań, ale także objawy somatyczne. Osoba, która nie wyobraża sobie życia bez alkoholu, może odczuwać fizyczny ból (np. głowy), gdy nie sięgnie po przysłowiowy kieliszek. Fakt ten często bardzo utrudnia podjęcie decyzji o rozpoczęciu leczenia, ponieważ wiąże się ono nie tylko z koniecznością wykonania potężnej pracy nad sobą, ale też zmagania się z wyjątkowo nieprzyjemnymi objawami – rozdrażnieniem, poczuciem niemocy i ogromną pokusą, aby wrócić do nałogu.

Rozpad więzi rodzinnych i koleżeńskich

Postępujące uzależnienie dotyka nie tylko alkoholika lub narkomana, ale i jego rodziny i kręgu znajomych. W zdecydowanej większości przypadków zaburzenia behawioralne prowadzą do poważnych konfliktów z osobami bliskimi, a w skrajnych sytuacjach nawet do rozpadu rodziny. Istnieje wiele czynników, które się do tego przyczyniają. Jednym z niezwykle ważnych z nich jest fakt, że na uzależnionym nie można w pełni polegać. Jego priorytetem przestaje być dobro partnera lub przyjaciół, a staje się doprowadzenie do sytuacji, w której będzie mógł zrealizować działania, do których popychają go wewnętrzne impulsy, np. sięgnięcie po alkohol lub zażycie środków odurzających. Otoczenie osoby z zaburzeniami behawioralnymi jest zazwyczaj przeszkodą w realizacji tego pragnienia. To zaś sprawia, że może ono rozbudzać w chorym agresję, co nierzadko rodzi zachowania pełne przemocy.

Problemy w sferze zawodowej i nie tylko

Wiele uzależnień jest bezsprzecznie uznawanych za negatywne, jako że ich konsekwencje są bardzo wyraźnie widoczne dla każdej postronnej osoby. Do zaburzeń behawioralnych z tej kategorii można zaliczyć m.in. alkoholizm, narkomanię i nałogowe jedzenie. Wiążą się one często z łatwo dostrzegalnymi zmianami w wyglądzie chorego. Ich skutkiem może być też pogorszenie jego kondycji fizycznej i psychicznej, przez co zwykle są jednoznacznie określane jako złe. Należy jednak pamiętać, że niektóre zaburzenia psychologiczne są w pełni akceptowane przez społeczeństwo. Przykłady to pracoholizm czy obsesja na punkcie dbania o sylwetkę. Co więcej, są uznawane za atut danej osoby. To pokazuje tylko, jak trudno jest dostrzec problemy u siebie i innych

Jak leczyć problemy behawioralne?

Dokładna ścieżka leczenia uzależniona jest od kilku czynników, w tym od przyczyny zaburzenia behawioralnego. Wyjście z nałogu jest możliwe, pod warunkiem wyrażenia chęci pełnego zaangażowania chorego w cały proces. Niemożliwe jest jego rozpoczęcie bez zrozumienia przez nałogowca, że rzeczywiście ma problem, który nie wynika np. z problemów w pracy lub przemęczenia, ale jest ich źródłem. Uzależnienia i inne problemy behawioralne leczy się przy użyciu określonych technik terapeutycznych. O tym, jakie metody będą najlepsze w danym przypadku, decyduje specjalista po zebraniu informacji m.in. na temat przyczyn i przebiegu choroby. Stosowana najczęściej terapia poznawczo-behawioralna wymaga czasu i cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i jego bliskich i rodziny.