Najczęstszym problemem, z jakim zwracają się do naszej kliniki pacjenci, jest uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Bez względu na to, czy dotyczy ono alkoholu, narkotyków, dopalaczy, czy leków, zazwyczaj pociąga za sobą szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych, rodzinnych, społecznych i ekonomicznych. Jedynym sposobem wyjścia z nałogu jest podjęcie specjalistycznego leczenia.
Czym są substancje psychoaktywne i dlaczego uzależniają?
Pod pojęciem substancji psychoaktywnych (SPA) należy rozumieć wszelkiego rodzaju związki chemiczne, które stymulują układ nerwowy i wpływają na pracę mózgu. Skutkuje to zmianą postrzegania rzeczywistości, odczuwania emocji, a także zachowania i nastroju. Stosowanie SPA często wywołuje stan odurzenia, dlatego nazywa się je środkami odurzającymi. Wśród nich są zarówno substancje dostępne legalnie na rynku, takie jak kofeina, tytoń i alkohol, jak również te zabronione, jak narkotyki i dopalacze. Większość z nich prowadzi do uzależnienia – nie tylko na tle psychicznym, ale także fizjologicznym.
Istnieje kilka rodzajów środków psychoaktywnych, ale najczęściej wyróżnia się następujące ich kategorie:
- stymulanty – mają działanie pobudzające i są to m.in. amfetamina i efedryna,
- depresanty – działają uspokajająco i są to przede wszystkim: alkohol, heroina, kodeina, morfina, metadon, benzodiazepiny,
- psychodeliki – wywołują zmiany w percepcji, sposobu myślenia i odczuwania emocji i są to np. DMT, MDMA, meskalina, LSD, ibogaina, psylocibina, THC (jest obecny w marihuanie).
Uzależnienie od narkotyku dmt czy amfetaminy
Wiele z powyższych substancji występuje w naturze i jest znanych ludziom od zarania dziejów. Haszysz, opium, czy też rośliny wywołujące halucynacje były stosowane nie tylko przez czarowników i szamanów podczas różnych obrzędów, ale także przez znachorów, a nawet wojowników.
Dzisiaj szczególną popularnością cieszą się syntetyczne substancje psychoaktywne, które albo imitują te pochodzenia roślinnego, albo są zupełnie nowymi środkami odurzającymi wytwarzanymi w laboratoriach (bazują na nich dopalacze).
Jak stymulanty działają na układ nerwowy?
Środki stymulujące to substancje, które pobudzają ośrodkowy układ nerwowy lub zwiększają aktywność układu współczulnego. Dzięki takiemu działaniu wyostrzają zmysły, usuwają zmęczenie i senność, dodają energii i pomagają w wysiłku umysłowym lub fizycznym. Ze względu na to specyficzne działanie stymulanty cieszą się dzisiaj wyjątkową popularnością. Sięgają po nie przede wszystkim studenci, osoby zajmujące wysokie stanowiska, biznesmeni oraz ludzie pracujący w zawodach wymagających wytężonej pracy umysłowej i kreatywności.
Niektóre substancje pobudzające są popularne także wśród kierowców, sportowców oraz innych ludzi szukających sposobów na zwiększenie wydajności fizycznej organizmu.
Jakie występują środki stymulujące?
Do najpopularniejszych substancji stymulujących należą:
- kofeina – występująca naturalnie w kawie, herbacie oraz kakao jest substancją legalną, która działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, znosząc zmęczenie i senność oraz poprawiając koncentrację,
- amfetamina – jest to nielegalny narkotyk, który uzależnia wyłącznie psychicznie; poprzez stymulowanie przekazu impulsów między neuronami mózgu zwiększa koncentrację i wytrzymałość, powoduje silne pobudzenie psychomotoryczne, podwyższa ciśnienie, a także tłumi łaknienie,
- metamfetamina – jest to bardzo toksyczna pochodna amfetaminy, która działa od niej mocniej na ośrodkowy układ nerwowy, dając efekt silnego pobudzenia psychoruchowego i seksualnego, likwidacji zmęczenia i apetytu, a także uczucia euforii,
- efedryna – jest to substancja pochodzenia roślinnego, która w medycynie wykorzystywana jest do leczenia astmy i nieżytu nosa; na układ nerwowy działa pobudzająco podobnie jak amfetamina, ale nieco słabiej; ma także działanie odchudzające i zwiększa fizyczną wydajność organizmu podczas treningów, dlatego jest uznawana za nielegalny środek dopingujący,
- kokaina – to alkaloid pozyskiwany z rośliny występującej naturalnie w Kolumbii, Boliwii i Peru, który jest nielegalnym i silnie uzależniającym narkotykiem sprzedawanym w formie białego proszku; działa silnie euforycznie i stymulująco na organizm, zwiększa koncentrację, pobudza wyobraźnię i libido, znosi senność i zmęczenie.
Powyższe substancje uzależniają głównie psychicznie, co oznacza, że potrzeba ich przyjmowania wynika niemal wyłącznie z chęci utrzymania doskonałego samopoczucia. U uzależnionych osób nie występują więc silne fizyczne dolegliwości abstynencyjne, lecz jedynie te o podłożu psychologicznym i są to zazwyczaj takie objawy jak senność, depresja, stany lękowe, osłabienie, myśli samobójcze, rozdrażnienie, anhedonia itp. Takie uzależnienie jest równie niebezpieczne co nałóg o podłożu fizycznym, ponieważ prowadzi do zwiększania ilości przyjmowanych substancji i grozi przedawkowaniem, co w niektórych przypadkach może skończyć się nawet śmiercią.
Zadzwoń teraz: +48 538 455 505
Jak objawia się uzależnienie od substancji psychoaktywnych?
Rozpoznaniem uzależnienia zajmuje się lekarz lub terapeuta. W procesie diagnostycznym często konieczne jest w ogóle potwierdzenie przyjmowania danej substancji np. przez dziecko, które zaprzecza, że używa narkotyków. W tym celu stosuje się specjalne testy, które jednak nie pozwalają stwierdzić nałogu. Zespół uzależnienia można zdiagnozować wyłącznie w przypadku, gdy w ostatnich 12 miesiącach wystąpiły co najmniej 3 z następujących objawów:
- wzrost tolerancji na działanie danej substancji,
- używanie danego środka z powodu odczuwania silnego przymusu lub objawów odstawiennych,
- występowanie zespołu abstynencyjnego,
- niemożność przerwania przyjmowania substancji psychoaktywnej, utrata kontroli nad dawkami,
- używanie środków odurzających pomimo świadomości ich szkodliwego działania,
- zaniedbanie z powodu nałogu dotychczasowych zainteresowań (alternatywnych źródeł przyjemności).
Nałóg często objawia się nagłym osłabieniem relacji społecznych, zaniedbywaniem obowiązków zawodowych i rodzinnych. W przypadku wielu narkotyków i dopalaczy widoczne są u osoby uzależnionej zmiany w zachowaniu, a nawet w wyglądzie – np. w postaci nienaturalnie rozszerzonych źrenic czy szybkiej utraty masy ciała.
Powikłania zażywania substancji psychoaktywnych
Przyjmowanie substancji psychoaktywnych prowadzi nie tylko do uzależnienia, ale przede wszystkim ma negatywny wpływ na zdrowie. Do najczęstszych powikłań związanych z zażywaniem SPA należą:
- zaburzenia psychiczne (psychozy, zaburzenia afektywne, zespoły abstynencyjne, stany lękowe i depresyjne, zmiany osobowości i zachowania),
- niewydolność krążenia, tachykardia, zawał serca itp.,
- nadciśnienie tętnicze,
- napady drgawkowe,
- udar,
- ostre zatrucia,
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego,
- śmierć (najczęściej z przedawkowania powodującego problemy z krążeniem).
Nie należy zapominać, że nadużywanie alkoholu, narkotyków, leków czy dopalaczy zazwyczaj wpływa destrukcyjnie na inne aspekty życia osoby uzależnionej. Są to najczęściej problemy z pracą, nauką, relacjami rodzinnymi, a także kłopoty finansowe.
Przyczyny uzależnienia od substancji psychoaktywnych
Bardzo trudno wskazać jedną przyczynę sięgania po środki odurzające oraz rozwinięcie się uzależnienia od nich. Wpływ na to ma wiele czynników, ale do najważniejszych z nich zalicza się:
- genetyczne predyspozycje – zdarza się dziedziczenie zaburzeń biochemicznych lub neurologicznych, które sprzyjają rozwijaniu się nałogu,
- problemy rodzinne, zawodowe i osobiste – substancje psychoaktywne pomagają o nich zapomnieć i chwilowo poprawiają nastrój,
- presja środowiska – młodzież sięga po dopalacze często za namową rówieśników, z kolei po stymulanty sięgają często ludzie chcący osiągnąć sukces,
- niedojrzałość emocjonalna lub niedostosowanie społeczne – środki odurzające pomagają radzić sobie z codziennością, dodają wiary w siebie lub pozwalają uciec od trudnych emocji,
- choroby psychiczne – często to one są powodem sięgania po substancje psychoaktywne, np. alkohol spożywają często osoby cierpiące na stany lękowe oraz chorobę afektywną dwubiegunową, natomiast schizofrenicy częściej wybierają stymulanty.
Warto tutaj zauważyć, że występowanie zaburzeń psychicznych u osób uzależnionych może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Zwykle pojawiają się one wskutek nadużywania substancji psychoaktywnych, ale równie dobrze mogą świadczyć o już istniejącej chorobie, w której pełnią one dla chorego rolę substytutów leków uspokajających, przeciwlękowych czy antydepresantów.
Metody leczenia
Nałogowe przyjmowanie substancji psychoaktywnych wymaga specjalistycznej terapii, które odbywa się w ośrodkach leczenia uzależnień takich jak Vita Libera w Warszawie. Składa się ona najczęściej z kilku etapów:
- psychoterapii mającej na celu wzbudzenie motywacji do leczenia,
- detoksykacji, która w sposób kontrolowany pozwala odstawić SPA i oczyścić z nich organizm,
- leczenie właściwe uzależnienia – może składać się z samej psychoterapii lub obejmować także leczenie farmakologiczne, jeśli konieczne jest łagodzenie objawów zespołu abstynencyjnego.
Terapia odwykowa odbywa się początkowo w trybie stacjonarnym, dopiero później pacjent może uczestniczyć w spotkaniach z terapeutą oraz grupą wsparcia w trybie ambulatoryjnym. W naszej klinice proponujemy różne programy terapeutyczne i formy pomocy, które zawsze dostosowujemy indywidualnie do stanu i potrzeb pacjenta.
