Eksperymentowanie z narkotykami, niezależnie od wieku czy kontekstu, niesie za sobą poważne ryzyko zdrowotne i życiowe. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest przedawkowanie lub ostre zatrucie organizmu substancją psychoaktywną. Co roku w Polsce odnotowuje się przypadki zgonów będących bezpośrednim skutkiem przyjęcia zbyt dużej dawki narkotyków.
Jak rozpoznać objawy przedawkowania, jak skutecznie udzielić pierwszej pomocy i kiedy należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe? Świadomość i szybka reakcja mogą uratować życie.
Czym jest przedawkowanie narkotyków?
Przedawkowanie narkotyków to stan, w którym osoba przyjęła jednorazowo zbyt dużą ilość substancji psychoaktywnej, przekraczając próg tolerancji organizmu. W efekcie dochodzi do zaburzenia podstawowych funkcji życiowych, takich jak oddech, krążenie czy świadomość.
Ryzyko przedawkowania rośnie szczególnie:
-
po okresie abstynencji, gdy tolerancja organizmu uległa zmniejszeniu,
-
przy łączeniu różnych substancji psychoaktywnych (np. narkotyki i alkohol),
-
w przypadku zażycia nieznanych lub zanieczyszczonych substancji,
-
u osób w złym stanie psychicznym lub somatycznym.
Objawy przedawkowania narkotyków
Objawy różnią się w zależności od rodzaju narkotyku, ale istnieją pewne wspólne symptomy, które powinny wzbudzić niepokój. Poniżej przedstawiamy je w zależności od grupy substancji.
Objawy typowe dla opioidów (np. heroina, morfina, kodeina):
-
znaczne zwężenie źrenic („szpilkowate”),
-
bardzo spowolniony, płytki oddech (ryzyko bezdechu),
-
bladość skóry, sinienie ust i paznokci,
-
utrata przytomności, brak reakcji na bodźce,
-
możliwość wystąpienia śpiączki lub zapaści.
Objawy przedawkowania środków pobudzających (amfetamina, kokaina, ecstasy):
-
rozszerzone źrenice,
-
nadmierna potliwość, wzmożona aktywność fizyczna,
-
przyspieszone tętno, hiperwentylacja,
-
niepokój, agresja, halucynacje,
-
drgawki i przegrzanie organizmu (hipertermia),
-
odwodnienie, utrata przytomności.
Objawy zatrucia halucynogenami (LSD, grzyby psylocybinowe):
-
zaburzenia postrzegania, lęki, paranoje,
-
silne urojenia, zaburzenia orientacji,
-
pobudzenie lub przeciwnie – letarg i senność,
-
skoki ciśnienia, nieprzewidywalne zachowania.
Zatrucie narkotykami – przyczyny i charakterystyka
Zatrucie narkotykami to efekt działania toksycznego substancji psychoaktywnych na organizm. Może pojawić się zarówno u osoby, która dopiero rozpoczęła eksperymentowanie z narkotykami, jak i u osób zaawansowanych w uzależnieniu.
Najczęstsze przyczyny zatrucia:
-
zażycie zbyt dużej dawki,
-
zmiana tolerancji po okresie abstynencji,
-
świadome dążenie do „złotego strzału” (celowe przedawkowanie, by osiągnąć euforyczny efekt, czasem zakończone śmiercią),
-
nieświadome przyjęcie substancji o nieznanym składzie.
Zatrucie może mieć różny przebieg kliniczny, w zależności od:
-
rodzaju narkotyku,
-
dawki i drogi przyjęcia (np. wziewnie, dożylnie),
-
stanu psychicznego i fizycznego osoby,
-
ewentualnego współistnienia innych substancji (np. alkoholu).
Skutki zatrucia i przedawkowania
Zarówno ostre zatrucie, jak i przedawkowanie, mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Wśród najgroźniejszych skutków wymienia się:
-
zapaść krążeniowa – gwałtowny spadek ciśnienia krwi, utrata przytomności,
-
niewydolność oddechowa – prowadząca do niedotlenienia i śmierci,
-
hiperwentylacja – w skrajnych przypadkach prowadząca do zasadowicy oddechowej,
-
udar mózgu, śpiączka, drgawki,
-
uszkodzenie narządów wewnętrznych – zwłaszcza wątroby i nerek,
-
śmierć kliniczna w przypadku braku szybkiej interwencji.
Pierwsza pomoc przy przedawkowaniu lub zatruciu narkotykami
Świadkowie zatrucia często boją się zareagować – z powodu szoku, braku wiedzy lub strachu przed konsekwencjami prawnymi. Tymczasem natychmiastowa reakcja może uratować życie.
Co robić krok po kroku?
1. Zachowaj spokój i oceń sytuację
Upewnij się, czy osoba oddycha i jest przytomna. Jeśli nie – natychmiast działaj.
2. Wezwij pogotowie ratunkowe (112)
Nigdy nie czekaj z nadzieją, że „to minie”. Powiedz dyspozytorowi wszystko, co wiesz: wiek, stan, możliwą substancję, objawy.
3. Ułóż osobę w pozycji bocznej bezpiecznej
Jeśli oddycha, ale jest nieprzytomna – połóż ją na boku, by zapobiec zadławieniu się wymiotami.
4. Sprawdź drożność dróg oddechowych
W razie potrzeby – udrożnij je i rozpocznij resuscytację (masaż serca, sztuczne oddychanie).
5. Spróbuj utrzymać kontakt i świadomość
Jeśli osoba jest przytomna, rozmawiaj z nią, nie pozwól zasnąć. Pomaga to w ocenie stanu przez ratowników.
6. Zabezpiecz dowody – opakowania, strzykawki
Pomogą ustalić, co zostało zażyte, co może być kluczowe dla leczenia.
7. Chroń przed przegrzaniem lub wychłodzeniem
W przypadku pobudzenia – zapewnij ciche, ciemne miejsce. Przy przegrzaniu – schładzaj ciało zimnymi okładami.
Leczenie szpitalne i odtruwanie
W szpitalu lekarze mogą podać odpowiednie antidotum (np. nalokson przy opioidach, flumazenil przy benzodiazepinach), rozpocząć terapię tlenową, przeprowadzić płukanie żołądka lub wdrożyć leczenie detoksykacyjne.
Każde zatrucie i przedawkowanie wymaga pełnej oceny internistycznej i psychiatrycznej, by nie dopuścić do nawrotów i zapobiec trwałym uszkodzeniom organizmu.
Podsumowanie
Przedawkowanie i zatrucie narkotykami to sytuacje realnie zagrażające życiu. Choć objawy mogą się różnić w zależności od substancji, każdorazowo wymagają natychmiastowej interwencji i wezwania pomocy medycznej.
Jeśli jesteś świadkiem takiego zdarzenia – nie czekaj, nie wahaj się. Twój telefon i działania mogą zdecydować o czyimś życiu. Równocześnie warto mówić o profilaktyce, edukacji i wspierać osoby uzależnione w drodze do leczenia. Nawet najbardziej dramatyczna sytuacja może być początkiem zmiany – o ile zareagujemy na czas.