Uzależnienie od kokainy to wciąż temat, który w polskiej debacie publicznej pojawia się rzadko, mimo że problem ten narasta z roku na rok. Kokaina przestała być narkotykiem kojarzonym wyłącznie z „elitami” – coraz częściej sięgają po nią osoby w różnym wieku, z różnych środowisk społecznych, również młodzi dorośli i ludzie aktywni zawodowo. To narkotyk, który działa szybko, intensywnie i wyjątkowo zdradliwie – a droga od „rekreacyjnego użycia” do pełnego uzależnienia bywa bardzo krótka.
Czym jest kokaina i jak działa?
Kokaina to silny środek pobudzający pochodzenia roślinnego. Pozyskuje się ją z liści krzewu koki, który rośnie w Ameryce Południowej. Substancja ta wpływa na centralny układ nerwowy, blokując wychwyt zwrotny dopaminy, co prowadzi do gwałtownego jej nagromadzenia w mózgu. W efekcie użytkownik odczuwa intensywną euforię, przypływ energii, pewności siebie, zwiększoną czujność, a czasem również nadmierną impulsywność.
Kokaina w Polsce należy do narkotyków twardych i jest nielegalna. Jej posiadanie, sprzedaż czy dystrybucja są karalne i podlegają przepisom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Mimo to jej dostępność rośnie — i to w sposób zauważalny. Według danych policyjnych i raportów Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii kokaina znajduje się w ścisłej czołówce najczęściej konfiskowanych substancji psychoaktywnych w kraju.
Postacie kokainy dostępne na rynku
Na polskim rynku nielegalnym kokaina występuje w kilku formach:
-
Proszek – najczęściej wciągany nosem lub wcierany w dziąsła.
-
Crack – krystaliczna forma, którą można palić lub rozpuszczać i wstrzykiwać.
-
Freebase – czysta forma kokainy przeznaczona do palenia, dająca szybki i bardzo silny efekt.
Choć proszek jest najczęściej spotykany, to właśnie crack i freebase wiążą się z największym ryzykiem uzależnienia, ponieważ ich działanie pojawia się niemal natychmiast po zażyciu.
Kokaina rzadko bywa „czysta”
Substancja sprzedawana na czarnym rynku w Polsce jest w ogromnej większości rozcieńczana dodatkami. To zwiększa zarówno ryzyko zdrowotne, jak i nieprzewidywalność działania narkotyku. Do najczęstszych domieszek należą:
-
cukier, mąka kukurydziana, kreatyna – pozornie „nieszkodliwe” wypełniacze,
-
benzokaina – środek znieczulający, często stosowany, by symulować efekt drętwienia,
-
lewamizol – lek weterynaryjny, który osłabia odporność i może prowadzić do poważnych powikłań,
-
fentanyl – silny opioid, który nawet w śladowych ilościach może spowodować śmierć przez przedawkowanie.
Użytkownik nigdy nie ma pewności, co naprawdę znajduje się w zażywanej dawce. To właśnie mieszaniny z fentanylem są jednym z najgroźniejszych zjawisk obserwowanych w Europie i coraz częściej również w Polsce.
Rosnąca dostępność i popularność kokainy w Polsce
Jeszcze kilkanaście lat temu kokaina była w Polsce postrzegana jako „luksusowy narkotyk” obecny głównie w klubach i zamkniętych środowiskach. Dziś jej cena spadła, a dostępność wzrosła, co sprawiło, że sięga po nią coraz więcej osób. Według badań ESPAD i raportów Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) Polska znajduje się w grupie krajów, w których notuje się stały wzrost konsumpcji kokainy.
Najczęściej sięgają po nią:
-
osoby w wieku 20–35 lat,
-
mężczyźni, choć w ostatnich latach wzrasta też liczba kobiet zażywających kokainę,
-
osoby aktywne zawodowo, często z wyższymi dochodami,
-
ludzie korzystający z niej w połączeniu z alkoholem lub innymi substancjami psychoaktywnymi.
Dlaczego kokaina tak szybko uzależnia?
Kokaina powoduje gwałtowny wyrzut dopaminy w mózgu, co sprawia, że użytkownik czuje się wyjątkowo dobrze. Po krótkim czasie ten stan znika, a pojawia się nagłe obniżenie nastroju i potrzeba sięgnięcia po kolejną dawkę. Z czasem organizm zaczyna się przyzwyczajać, więc aby osiągnąć ten sam efekt, trzeba zwiększać ilość narkotyku.
To błędne koło prowadzi do kokainizmu, czyli uzależnienia od kokainy, które może mieć zarówno charakter psychiczny, jak i fizyczny.
Objawy uzależnienia od kokainy
Nie każdy użytkownik staje się od razu osobą uzależnioną. Istnieje jednak szereg sygnałów ostrzegawczych:
-
silna, nieodparta potrzeba zażycia narkotyku,
-
utrata kontroli nad ilością i częstotliwością,
-
porzucanie dotychczasowych zainteresowań, relacji i obowiązków,
-
stopniowe zwiększanie dawek,
-
świadomość szkodliwości, ale kontynuowanie używania,
-
objawy odstawienia po zaprzestaniu zażywania.
Warto podkreślić: nie trzeba zażywać kokainy codziennie, aby rozwinęło się uzależnienie. Wystarczy powtarzalny schemat sięgania po nią w określonych sytuacjach (np. imprezy, stres, zmęczenie).
Skutki zdrowotne i psychiczne zażywania kokainy
Fizyczne konsekwencje
-
Choroby serca i układu krążenia – podwyższone ciśnienie, zaburzenia rytmu serca, ryzyko zawału i udaru.
-
Problemy z układem oddechowym – zwłaszcza przy paleniu cracku.
-
Uszkodzenia nosa i zatok – krwawienia, perforacja przegrody, utrata węchu.
-
Zakażenia krwi – w tym HIV i WZW typu C, przy wstrzykiwaniu lub dzieleniu sprzętu.
Psychiczne skutki
-
stany lękowe, ataki paniki, depresja,
-
psychozy, halucynacje, paranoje,
-
impulsywność, agresja, drażliwość,
-
zaburzenia snu i koncentracji,
-
utrata kontroli nad zachowaniem i decyzjami.
Kokaina i alkohol – wyjątkowo niebezpieczne połączenie
W Polsce niezwykle często kokaina zażywana jest w połączeniu z alkoholem — na imprezach, w klubach czy w środowisku biznesowym. Takie połączenie prowadzi do powstania w organizmie kokatylenu, toksycznej substancji, która:
-
zwiększa ryzyko arytmii, zawału i udaru,
-
może prowadzić do drgawek i śmierci,
-
silnie obciąża wątrobę i układ odpornościowy.
Wielu użytkowników nie zdaje sobie sprawy, że to właśnie kombinacja kokainy z alkoholem odpowiada za liczne przypadki nagłych zgonów.
Objawy odstawienia kokainy
Choć odstawienie kokainy nie powoduje fizycznych objawów tak groźnych jak np. alkohol czy opioidy, to psychiczne skutki mogą być bardzo silne:
-
silne uczucie lęku, przygnębienia, rozdrażnienia,
-
bezsenność, koszmary, spadek libido,
-
zaburzenia koncentracji i motywacji,
-
poczucie pustki i braku sensu,
-
w skrajnych przypadkach – myśli samobójcze.
To właśnie dlatego wiele osób doświadcza nawrotów, nawet po dłuższym okresie abstynencji.
Leczenie uzależnienia od kokainy w Polsce
W Polsce dostępnych jest coraz więcej form wsparcia dla osób zmagających się z uzależnieniem od kokainy. Leczenie może obejmować zarówno działania ambulatoryjne, jak i pobyt w specjalistycznych ośrodkach.
Formy pomocy:
-
Psychoterapia – najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz terapia motywacyjna, które pomagają zmienić schematy myślowe i zachowania.
-
Grupy wsparcia – np. Cocaine Anonymous Polska lub grupy Anonimowych Narkomanów, w których osoby dzielą się swoimi doświadczeniami i nawzajem wspierają w utrzymaniu abstynencji.
-
Programy leczenia uzależnień – oferowane przez poradnie terapii uzależnień i ośrodki odwykowe w całym kraju.
-
Wsparcie psychiatryczne – w przypadku współwystępujących zaburzeń psychicznych.
Dostęp do terapii jest możliwy zarówno w ramach publicznej ochrony zdrowia (NFZ), jak i w ośrodkach prywatnych.
Uzależnienie od kokainy – choroba, a nie wybór
Jednym z największych problemów w Polsce pozostaje głęboko zakorzeniona stygmatyzacja osób uzależnionych. W świadomości społecznej wciąż często panuje przekonanie, że osoba uzależniona sama jest winna swojego stanu, a kokainizm to efekt braku silnej woli lub słabego charakteru. Tymczasem uzależnienie to poważna choroba mózgu, która zaburza procesy decyzyjne, wpływa na układ nagrody i zmienia sposób odczuwania emocji.
Osoba uzależniona nie wybiera choroby — stopniowo traci kontrolę nad zachowaniem, a silna potrzeba sięgnięcia po narkotyk staje się nadrzędna wobec innych aspektów życia. Dlatego kluczowe jest podejście oparte na zrozumieniu i empatii, a nie ocenianiu czy potępieniu. Wsparcie bliskich, społeczna świadomość i dostęp do leczenia mają ogromne znaczenie w skutecznej walce z uzależnieniem.
Podsumowanie
Uzależnienie od kokainy w Polsce to poważne wyzwanie zdrowia publicznego, które dotyka coraz szerszych grup społecznych. Kokaina, kiedyś postrzegana jako substancja luksusowa, dziś jest szeroko dostępna i wyjątkowo niebezpieczna. Niesie ze sobą ogromne ryzyko dla zdrowia psychicznego i fizycznego, a samodzielne próby zerwania z nałogiem często kończą się nawrotem.
Najskuteczniejszym sposobem walki z uzależnieniem jest profesjonalna pomoc – psychoterapia, leczenie specjalistyczne i wsparcie grup samopomocowych. Wczesna interwencja może uratować zdrowie, relacje, a nierzadko i życie.